Νομίζω δεν θα ήταν υπερβολή να πω ότι ο όρος οστεοπόρωση είναι κάτι με το οποίο όλοι λίγο έως πολύ είμαστε εξοικειωμένοι. Ίσως, η μία σου γιαγιά να είχε οστεοπόρωση ή να έχεις ακούσει για κάποια ηλικιωμένη κυρία που έσπασε το πόδι της λόγω οστεοπόρωσης. Μήπως σου θυμίζει και εσένα κάτι; Πιστεύω πως ναι.
Η οστεοπόρωση, άλλωστε, είναι μία κατάσταση που συναντάω συχνά στη διαιτολογική μου πράξη, όχι ωστόσο συχνά ως βασικό λόγο επίσκεψης. Και όμως θα έπρεπε μόλις ακούσεις από τον ιατρό ότι έχεις οστεοπένια ή οστεοπόρωση, να επικεντρωθείς στην διατροφική σου υποστήριξη.
Και ένας λόγος παραπάνω αν είσαι γυναίκα που πλησιάζει στην εμμηνόπαυση είμαι σίγουρος ότι το «άγχος» της οστεοπόρωσης έχει ήδη αρχίζει να σε απασχολεί.
Σε ενδιαφέρει να γνωρίζεις
- Τι ακριβώς ορίζουμε ως οστεοπόρωση;
- Ποιοι παράγοντες την προδιαθέτουν;
- Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Σε αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα θα προσπαθήσω να σου απαντήσω μέσα από αυτόν τον αναλυτικό οδηγό σχετικά με την οστεοπόρωση. Stay tuned λοιπόν και βρες τις πληροφορίες και απαντήσεις που αναζητάς.
Τι είναι οστεοπόρωση;
Μιλώντας για οστεοπόρωση, λοιπόν, ας δούμε αρχικά τι ακριβώς είναι. Πρόκειται για μία ασθένεια των οστών που εμφανίζεται όταν το σώμα είτε χάνει πάρα πολλή οστική μάζα, είτε δεν καταφέρνει να συνθέσει σωστά την οστική μάζα ή ίσως και τα δύο. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε εξασθένιση των οστών, μέσα από τη μείωση της οστικής μάζας.
Μορφές Οστεοπόρωσης
Υπάρχουν 2 μορφές οστεοπόρωσης: η πρωτοπαθής και δευτεροπαθής οστεοπόρωση.
- Η πρωτοπαθής οστεοπόρωση είναι η πιο κοινή μορφή της νόσου και περιλαμβάνει την οστεοπόρωση που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση στις γυναίκες και την οστεοπόρωση λόγω ηλικίας ή αλλιώς οστεοπόρωση των ηλικιωμένων.
- Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση προέρχεται από σαφή αιτία και εμφανίζεται είτε όταν συνυπάρχουν κάποιες παθήσεις όπως για παράδειγμα η ρευματοειδής αρθρίτιδα, είτε σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει κορτιζόνη, αντιεπιληπτικά χάπια κ.α.
Οστεοπενία: Πρόδρομος της Οστεοπόρωσης
Τέλος να σου πω ότι προτού φτάσει κανείς στην οστεοπόρωση προηγείται το στάδιο της οστεοπενίας. Ποια η διαφορά τους;
Πρόκειται απλά για δύο στάδια της ίδιας νόσου. Στην οστεοπενία η οστική πυκνότητα έχει μειωθεί όχι όμως στο βαθμό που να θεωρείται ότι κάποιος έχει οστεοπόρωση.
Οστική Πυκνότητα & Ρύθμιση ασβεστίου
Τα οστά αποτελούνται από 2 είδη οστίτη ιστού, τον σπογγώδη και τον φλοιώδη οστίτη ιστό.
Ο οστίτης ιστός είναι μεταβολικά ενεργός σε όλη τη διάρκεια της ζωής σου και μεταξύ των άλλων είναι υπεύθυνος για τη ομοιοστασία του ασβεστίου στο αίμα, με άλλα λόγια φροντίζει ώστε τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα σου να παραμένουν σε φυσιολογικά επίπεδα.
Όταν υπάρχει απώλεια ασβεστίου από τα οστά, γίνονται λεπτότερα και περισσότερο εύθραυστα. Η περιορισμένη μείωση της οστικής πυκνότητας ονομάζεται οστεοπενία, ενώ η πιο εκτεταμένη ονομάζεται οστεοπόρωση.
Συνέπειες της Οστεοπόρωσης
Υπολογίζεται ότι η οστεοπόρωση ευθύνεται για περίπου δύο εκατομμύρια κατάγματα οστών κάθε χρόνο.
Αντιλαμβάνεσαι, λοιπόν, ότι η οστεοπόρωση είναι μία σοβαρή εξελισσόμενη νόσος. Συνέχισε να διαβάσεις και θα μάθεις ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο για την εμφάνιση οστεοπόρωσης.
Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες που προκαλούν την Οστεοπόρωση;
Ηλικία: άνω των 35 ετών
Από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση είναι η ηλικία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, το σώμα σου «καταστρέφει» οστά και συνθέτει νέα. Ωστόσο, από την ηλικία των 35 και μετά το σώμα καταστρέφει οστά πιο γρήγορα από την ταχύτητα σύνθεσης νέου οστού, με αποτέλεσμα να παρατηρείται σταδιακή μείωση στην οστική πυκνότητα.
Είτε είσαι άντρας είτε γυναίκα η οστική σου πυκνότητα αρχίζει και μειώνεται μετά τα 35 και αυτό αποτελεί μία φυσιολογική εξέλιξη.
Φύλο: Άνδρας ή Γυναίκα
Αν είσαι γυναίκα τότε δυστυχώς φαίνεται να έχεις έως και 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξεις οστεοπόρωση σε σχέση με έναν άνδρα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι γυναίκες τείνουν να είναι πιο μικρόσωμες και συνήθως ζυγίζουν λιγότερο από τους άνδρες. Επιπλέον, όμως, o πιο σημαντικός λόγος είναι ότι οι γυναίκες μετά την ηλικία των 50 ετών περνούν στην φάση της εμμηνόπαυσης και για το λόγο αυτό διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης. Σε αυτή την περίπτωση, η οστεοπόρωση, όπως ανέφερα και προηγουμένως, σχετίζεται με την αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών. Από την άλλη ένας άνδρας συνεχίζει να χάνει οστική μάζα στην αντίστοιχη ηλικία, αλλά με ρυθμό πολύ πιο μικρό από ότι η γυναίκα. Όταν βέβαια φτάνουμε σε ηλικίες 65-70 ετών τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες χάνουν οστική μάζα με τον ίδιο πλέον ρυθμό.
Κληρονομικότητα: Τα γονίδια μας
Έρευνες δείχνουν ότι ο κίνδυνος για οστεοπόρωση και κατάγματα μπορεί να αυξηθεί εάν κάποιος από τους γονείς σου έχει ιστορικό οστεοπόρωσης ή κατάγματος ισχίου.
Κάπνισμα: Άλλος ένας λόγος να το κόψεις
Γνώριζες ότι ολοένα και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την οστεοπόρωση και το κάταγμα; Το κατά πόσο η χρήση καπνού επιδρά άμεσα στην υγεία των οστών ή εάν τα άτομα που καπνίζουν συγκεντρώνουν περισσότερους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση, είναι κάτι που βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση. Το κάπνισμα δείχνει να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την υγεία των οστών, όταν συνυπάρχει με πολύ χαμηλό σωματικό βάρος, έλλειψη άσκησης και κακή διατροφή. Επιπλέον, ορμονικές αλλαγές που οφείλονται στο κάπνισμα φαίνεται να επιδρούν στη δραστηριότητα και τη λειτουργία των οστικών κυττάρων.
Διατροφή
Ξεκινώντας από την παιδική ηλικία και έως το γήρας, μια δίαιτα με χαμηλή πρόσληψη σε ασβέστιο και βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση και κατάγματα. Επιπλέον, αν ακολουθείς συχνά πολύ αυστηρές δίαιτες ή έχεις μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης τότε αυξάνεις τον κίνδυνο απώλειας οστικής μάζας και οστεοπόρωσης. Τέλος, η χρόνια υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί έναν ακόμη σημαντικό παράγοντα κινδύνου της νόσου.
Καθιστικός τρόπος ζωής
Τα χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας και οι παρατεταμένες περίοδοι αδράνειας μπορούν να συμβάλουν σε αυξημένο ρυθμό απώλειας οστού. Επιπλέον αν η φυσική σου κατάσταση δεν είναι καλή τότε διατρέχεις αυξημένο κίνδυνο για πτώση.
Φαρμακευτική αγωγή: Συζήτηση με τον ιατρό σου
Η μακροχρόνια χρήση ορισμένων φαρμάκων σχετίζεται με αυξημένη οστική απώλεια και κατά συνέπεια εμφάνιση οστεοπόρωσης. Μερικά παραδείγματα τέτοιων φαρμάκων είναι και τα παρακάτω:
- Γλυκοκορτικοειδή που χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις άσθματος και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
- Αντιεπιληπτικά φάρμακα
- Αντικαρκινικά φάρμακα
- Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην θεραπεία της κατάθλιψης και του άγχους
- Φάρμακα για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2.
Παθήσεις του θυρεοειδούς
Ένας ακόμη προδιαθεσικός παράγοντας για εμφάνιση οστεοπόρωσης φαίνεται να είναι η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς. Πως επηρεάζει αυτό την οστική πυκνότητα;
Η ορμόνη που παράγει ο θυρεοειδής σου, η θυροξίνη, επηρεάζει το ρυθμό ανάπλασης των οστών. Έτσι, όταν η παραγωγή θυροξίνης είναι αυξημένη, το σώμα σου επιταχύνει τον ρυθμό «καταστροφής» των οστών σε βαθμό τέτοιο που δεν προλαβαίνει να συνθέσει νέο οστό με τον ίδιο ρυθμό. Εάν τα επίπεδα θυροξίνης στο σώμα σου παραμείνουν πολύ υψηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε υπάρχει υψηλότερος κίνδυνος να αναπτύξεις οστεοπόρωση.
Εγκυμοσύνη και Θηλασμός
Ίσως απορήσεις γιατί συναντάς την εγκυμοσύνη στην ενότητα αυτή. Ο λόγος είναι ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά και του θηλασμού η οστική πυκνότητα παρουσιάζει μία φυσιολογική κάμψη. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Όπως γνωρίζεις η εγκυμοσύνη αλλά και η περίοδος του θηλασμού αποτελούν περιόδους αυξημένων απαιτήσεων σε ασβέστιο λόγω του αναπτυσσόμενου εμβρύου και της διαδικασίας παραγωγής γάλακτος, αντίστοιχα. Η μεγαλύτερη, δε, αποθήκη ασβεστίου στο σώμα σου είναι τα οστά και έτσι ο οργανισμός απορροφά ασβέστιο από τα οστά όταν το χρειάζεται. Για το λόγο αυτό, αν είσαι έγκυος ή σκοπεύεις να αποκτήσεις παιδάκι ή θηλάζεις αυτή την περίοδο να θυμάσαι ότι είναι πολύ σημαντική η επαρκής λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D από τη διατροφή σου ή με παράλληλη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής.
Πως μπορείς να καταλάβεις ότι πιθανόν έχεις οστεοπόρωση;
Με δεδομένο ότι η οστεοπόρωση δεν έχει σαφή συμπτώματα, καταλαβαίνουμε γιατί συχνά την αποκαλούν και «σιωπηλή ασθένεια». Κάποιος που έχει οστεοπόρωση και μειωμένη οστική μάζα, δυστυχώς, δεν μπορεί να το αισθανθεί με κάποιο τρόπο.
Τελικά, οι περισσότεροι που πάσχουν από οστεοπόρωση θα την αντιληφθούν αφού συμβεί ένα πρώτο κάταγμα. Καθώς όμως η οστεοπόρωση εξελίσσεται μερικά από τα παρακάτω συμπτώματα μπορούν να σε προϊδεάσουν:
- μείωση του ύψους
- κεκλιμένη πλάτη (εμφάνιση καμπούρας): Η κύφωση, αυτή, όπως είναι η ονομασία της, οφείλεται στη συμπίεση των σπονδύλων και μπορεί να προκαλέσει πόνο στην πλάτη και τον αυχένα
- ούλα που υποχωρούν
- εξασθενημένη δύναμη λαβής
- αδύναμα και εύθραυστα νύχια
Τρόπος διάγνωσης- μέτρησης οστικής πυκνότητας
Για τη σωστή και έγκαιρη διάγνωση και κατ’ επέκταση για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι σημαντικό να αναφέρεις στο γιατρό σου όλα τα παρακάτω:
- Οποιαδήποτε κατάγματα σου έχουν συμβεί στο παρελθόν
- Συνήθειες του τρόπου ζωής σου, όπως διατροφή, άσκηση, χρήση αλκοόλ και ιστορικό καπνίσματος
- Τρέχουσες ή προηγούμενες ιατρικές καταστάσεις και φάρμακα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη χαμηλή οστική μάζα και στον αυξημένο κίνδυνο κατάγματος
- Το οικογενειακό σου ιστορικό οστεοπόρωσης και άλλων ασθενειών
- Το ιστορικό της εμμήνου ρύσεώς σου, αν είσαι γυναίκα.
Ο Γιατρός σου
Συχνά ο γιατρός θα σε ελέγξει για:
- Πιθανή απώλεια ύψους και βάρους
- Αλλαγές στη στάση του σώματος
- Ισορροπία και βάδισμα
- Μυϊκή δύναμη, όπως η ικανότητά σου να σηκώνεσαι από το κάθισμα χωρίς να χρησιμοποιείς τα χέρια σου. Αυτή η μέτρηση είναι μέρος της Ανάλυσης Σύστασης Σώματος, που εφαρμόζουμε στο γραφείο.
Ποιες εργαστηριακές εξετάσεις είναι σημαντικό να κάνεις;
Κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και ούρων μπορεί να «αποκαλύψουν» πιθανές αιτίες που οδηγούν σε απώλεια οστικής μάζας. Μερικές από τις εξετάσεις αυτές είναι:
- Μέτρηση ασβεστίου και φωσφόρου αίματος: συνήθως οι τιμές είναι φυσιολογικές στην οστεοπόρωση, αλλά μπορεί να είναι αυξημένες σε άλλες ασθενειών των οστών.
- Συλλογή ούρων 24ώρου για μέτρηση ασβεστίου και φωσφόρου
- Μέτρηση 25-ύδροξυ-βιταμίνης D: έλλειψη της βιταμίνης μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη απορρόφηση ασβεστίου.
Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, ο γιατρός θα αποφασίσει αν χρειάζεται να προχωρήσεις σε μέτρηση οστικής πυκνότητας.
Τι ακριβώς είναι αυτή η Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας;
Η πιο συνηθισμένη εξέταση για τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι η μέθοδος DXA ή DEXA (απορροφησιομετρία ακτίνων Χ διπλής ενέργειας).
Πρόκειται για μία γρήγορη, ανώδυνη και μη επεμβατική εξέταση κατά την οποία ένας σαρωτής σκανάρει το σώμα σου ενώ είσαι ξαπλωμένος/η. Η εξέταση μετρά την οστική πυκνότητα του σκελετού σε διάφορες περιοχές οι οποίες έχει φανεί ότι είναι επιρρεπείς σε κατάγματα, όπως το ισχίο και η σπονδυλική στήλη. Η μέτρηση αυτή θεωρείται ο πιο αξιόπιστος τρόπος για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης και την πρόβλεψη του κινδύνου κατάγματος. Σου παραθέτω σχετική εικόνα και video για να έχεις πληρέστερη εικόνα για την εξέταση.
Ποιοι και πότε να εξετάζονται
Συστήνεται ο έλεγχος για οστεοπόρωση, απαραιτήτως, αν είσαι:
- Γυναίκα άνω των 65 ετών.
- Γυναίκα κάθε ηλικίας με παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση οστεοπόρωσης.
- Άνω των 50 ετών και έχεις ιστορικό κατάγματος.
- Γυναίκα υπό μακροχρόνια θεραπεία με κορτιζόνη.
Πως θα την αντιμετωπίσεις;
Αν και η οστεοπόρωση δεν αντιμετωπίζεται 100% υπάρχουν ευτυχώς πολλοί παράγοντες στους οποίους μπορούμε να παρέμβουμε έτσι ώστε να καθυστερήσουμε την εμφάνισή της ή να επιβραδύνουμε την εξέλιξή της.
Η διατροφή και η άσκηση, το χρυσό αυτό δίδυμο, έρχεται για άλλη μία φορά να σε βοηθήσει!
- Τι θα πρέπει να προσέξεις στην διατροφή σου;
- Σε ποια θρεπτικά συστατικά αξίζει να δώσεις μεγαλύτερη έμφαση;
- Ποια μορφής άσκηση θα σε βοηθήσει πιο αποτελεσματικά;
