Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΜΒΡΑΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ

Η Αµβρακία πήρε το όνοµά της από τον Άµβρακα , γιο του Θεσπρωτού, ενώ
µια άλλη εκδοχή τη συνδέει µε την Αµβρακία , κόρη του Μελανέα. 620 π.Χ.

Η Αµβρακία ιδρύθηκε από το Γόργο
, νόθο γιο του Κύψελου , τυράννου της Κορίνθου σε περιοχή που ανήκε στους
∆ρύοπες.( Αµβρακία=Αµπρακία , αµπί =αµφί και ρακία=ραχία=βραχώδη ακτή, πετρώδης
γιαλός, το χτύπηµα που προκαλεί το νερό στα βράχια . Από το ρήµα ράττω ή
αράττω=χτυπώ µε δύναµη , συντρίβω και τη ρίζα ρακ προήλθε το τοπωνύµιο
Αµπ-ρακ-ία και το υδρωνύµιο Ά-ραχ-θος δηλ. η πετρώδης ακτή που χτυπιέται αµπί
=από εδώ κι από εκεί) .

 Η Αµβρακία έλαβε µέρος στους Περσικούς
Πολέµους και διέθεσε επτά πλοία στην ναυµαχία της Σαλαµίνας και πεντακόσιους
οπλίτες στην µάχη των Πλαταιών. Αυτή την εποχή κατασκευάστηκε το δηµόσιο
Πολυάνδριο κενοτάφιο , για να τιµήσει η πόλη τους νεκρούς που χάθηκαν σε
ναυµαχία. Σηµαντικότερο ήταν το δυτικό νεκροταφείο ιδρυµένο κατά µήκος της
αρχαίας λεωφόρου που ξεκινούσε από την νότια κύρια πύλη και οδηγούσε στον
Άµβρακο , επίνειο της πόλεως στον Αµβρακικό.

Η λεωφόρος-Ιερά οδός, πλάτους
δώδεκα µέτρων, ήταν πλακόστρωτη ή σκυρόστρωτη (έχει αποκαλυφθεί µέχρις στιγµής
µήκος περίπου 300µ. , κοντά στο Εθνικό Στάδιο ) και πλαισιωνόταν από
µνηµειακούς ταφικούς περίβολους. Σε επίγραµµα του Πολυανδρίου υπάρχει η
παλαιότερη µαρτυρία του ονόµατος της πόλεως “Ανπρακία”.Το 582 π.Χ. η Αµβρακία
είχε δηµοκρατικό πολίτευµα, µετά την τυραννία του Περίανδρου (74 χρόνια
προγενέστερη από την ∆ηµοκρατία του Κλεισθένη).

∆ιάσηµοι Αµβρακιώτες ήταν ο γλύπτης Πολύστρατος που έζησε τον 6ο
αι. π.Χ. , ο µουσικός Επίγονος και ο ποιητής της Μέσης Κωµωδίας Επικράτης. Ο
Παυσανίας αναφέρει τον Αµβρακιώτη Ολυµπιονίκη Λέοντα που νίκησε στην 96η
Ολυµπιάδα. 500 π.Χ. Kτίστηκε ο ναός του Απόλλωνος Σωτήρος (κοντά στην πλατεία
Κιλκίς) που λατρεύτηκε ως Πύθιος και ως Αγυιεύς. Στο ναό του Απόλλωνος ανέθεταν
οι Αµβρακιώτες τα δηµόσια κείµενα και έγγραφά τους ενώ το σύµβολο του, ο
βαίτυλος, χαρακτηρίζει τα νοµίσµατα και τις δηµόσιες σφραγίδες της Αµβρακίας.
379-316 π.Χ. Έζησε η Ολυµπιάδα , κόρη του βασιλέως των Μολοσσών Νεοπτόλεµου,
σύζυγος του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας και µητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (η
κεφαλή της Ολυµπιάδος είναι το έµβληµα του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου). 320-272 π.Χ. Ο
βασιλιάς Πύρρος (µονάρχης και µεγάλος στρατηλάτης) δηµιούργησε την « Μεγάλη Ήπειρο » µε πρωτεύουσα την Αµβρακία το 295 π.Χ..

Ενίσχυσε και επεξέτεινε το
βασίλειο του στην Ήπειρο , οραµατίστηκε την δηµιουργία µιας µεγάλης ελληνικής
αυτοκρατορίας στην ∆ύση και την ένωση της Ελλάδος µε τις « δύο Σικελίες».
∆ιακόσµησε την Αµβρακία µε ναούς , δηµόσια και ιδιωτικά οικοδοµήµατα και πολλά
έργα τέχνης . Στην ίδια εποχή πιθανώς πρωτοκτίστηκε το Γεφύρι, το πιο γνωστό
και χιλιοτραγουδισµένο πολύτοξο γεφύρι στην Ελλάδα. Τότε κτίστηκε το Μικρό
Θέατρο , στο κέντρο της αρχαίας πόλεως (κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο), το Μεγάλο
Θέατρο , κοντά στο ναό του Απόλλωνος και το Πρυτανείο της Αµβρακίας που
αποκαλύφθηκε δίπλα στο ναό του Απόλλωνος. 189 π.Χ.

Τα δηµόσια και ιδιωτικά κτίρια
της Αµβρακίας ήσαν διακοσµηµένα µε καλλιτεχνικούς θησαυρούς . Το σύνολο σχεδόν
της µεγάλης πλαστικής αφαιρέθηκε από την Αµβρακία και µεταφέρθηκε στην Ρώµη ,
µε διαταγή του υπάτου Μάρκου Φούλβιου Νοβιλίορος , µετά την πολιορκία της
Αµβρακίας. 167 π.Χ. Ρωµαική επικράτηση. 31 π.Χ. Mε την ίδρυση της Νικόπολης από
τον Οκταβιανό Αύγουστο, πολλοί κάτοικοι της Αµβρακίας υποχρεώθηκαν να
εγκατασταθούν στη νέα πόλη. 1000 µ.Χ. εµφανίστηκε για πρώτη φορά το όνοµα Άρτα.
Άρτα = στενά , στενή, ισχυρή , δύσκολη ( από το Λατινικό artus, arta,
artum=στενός,η, ό ). O xρονογράφος της Ηπείρου Σεραφείµ Ξενόπουλος αναφέρει ότι
η Άρτα έλαβε το όνοµα αυτό: « δια την αφθονία των σιτηρών και λοιπών αυτής
προιόντων δι ων προεµηθεύοντο ή ηρτίζοντο και διάφοροι πόλεις και κώµαις της
Ακαρνανίας και Ηπείρου , ως άχρι του νυν αρτίζονται » καθώς επίσης το λίαν
χαρακτηριστικόν « Άρτα αρτυµή του κόσµου». 1204 µ.Χ.

Έγινε η Τετάρτη Σταυροφορία , στην Άρτα ήρθε ο Μιχαήλ Άγγελος ∆ούκας
Κοµνηνός. 1231-1271 µ.Χ. Μιχαήλ Β΄ ∆ούκας Κοµνηνός, σύζυγος της Αγίας Θεοδώρας,
ιδρυτής του ∆εσποτάτου της Ηπείρου, µε πρωτεύουσα την Άρτα. Την περίοδο αυτή
κτίστηκε το Κάστρο της πόλης.Ο οχυρός του περίβολος ενισχύεται από 18 πύργους,κάποιοι
από τους οποίους δεν είναι βυζαντινής εποχής,αλλά µεταγενέστεροι. Περίπου στο
κέντρο της οχύρωσης σώζονται τα ερείπια ενός κτιρίου µεγάλων διαστάσεων µε
βυζαντινή τοιχοδοµία. Το κτίριο πιστεύεται ότι ήταν το Ανάκτορο των δεσποτών
και συγχρόνως κέντρο διοίκησης του κράτους τους,στον ίδιο χώρο πρέπει να
βρισκόταν και το νοµισµατοκοπείο ,που είναι γνωστό ότι λειτούργησε στην Άρτα
από τις αρχές του 13 ου αι. 1265-1289 µ. X. Νικηφόρος Α΄ Κοµνηνός ∆ούκας
σύζυγος της Άννας Παλαιολογίνας (κόρη του Ιωάννη Καντακουζηνού και της Ειρήνης
, αδελφής του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ της Κωνσταντινούπολης ).

Μετά το θάνατο του συζύγου της, η
Άννα η Παλαιολογίνα , έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στις υποθέσεις του ∆εσποτάτου µέχρι
το 1318. Την περίοδο αυτή,µεταξύ των ετών 1285 έως 1289 κτίστηκε η Παναγία η
Παρηγορήτισσα ,η σηµαντικότερη εκκλησία του ∆εσποτάτου της Ηπείρου, το
αριστούργηµα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής , ένας οκταγωνικός σταυροειδής
ναός..Ένα ακόµη σηµαντικό µνηµείο της ίδιας περιόδου είναι η εκκλησία της Αγίας
Θεοδώρας , η οποία είναι κτισµένη στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής
. 1318-1337 µ.Χ.

Η Ιταλική οικογένεια Ορσίνι
(Νικόλαος και Ιωάννης ) εγκαταστάθηκε στην Άρτα. Το 1326 µ.Χ. λόγω των πολλών
βροχοπτώσεων , η κοίτη του Αράχθου άλλαξε , πνιγήκανε περίπου 2500 κάτοικοι της
πόλεως. 1349 µ.Χ. Σερβική κατοχή της Άρτας από τον Στέφανο ∆ουσάν. 1358-1416
µ.Χ . Αλβανική κατοχή από τους Λιόσα και Σπάτα. 1416 µ.Χ. Ο Ιταλός ∆ούκας
Τόκκος Κάρολος ήρθε στην Άρτα . 1449 µ. Χ. 24 Μαρτίου , η Άρτα πέφτει στα χέρια
των Τούρκων. 1470 µ.Χ.

Γεννήθηκε στην Άρτα ο Μάξιµος Γραικός ( κατά κόσµον Μιχαήλ
Τριβώλης). Έγραψε 365 έργα και τον αποκάλεσαν ο “Λούθηρος της Ανατολής”. Ήταν
µεγάλη η προσφορά του στο Ρωσικό πολιτισµό και αναµόρφωσε εκκλησιαστικά τη
Ρωσία. Πέθανε το 1555. 1479 µ.Χ. Η Βόνιτσα πέφτει στα χέρια των Τούρκων .

Τέλος του ∆εσποτάτου της Ηπείρου. 1612 µ.Χ. Επιδιορθώθηκε η µεγάλη καµάρα του
γεφυριού της Άρτας (Το µήκος του γεφυριού είναι 142 µ., το πλάτος 3,75 µ. και
αποτελείται από τέσσερις µεγάλες καµάρες και πολλές µικρές).Είναι το γεφύρι που
η δυσκολία κατασκευής του έδωσε τροφή στην παράδοση , το µύθο , την ποίηση , τη
ζωγραφική , τη µουσική και το θέατρο. Το γνωστό δηµοτικό τραγούδι , που εξυµνεί
τη θυσία της γυναίκας του πρωτοµάστορα για να στεριώσει το γεφύρι , υπήρξε
πρότυπο για παραλλαγές τραγουδιών σε όλη τη Βαλκανική. 1650 µ.Χ.

Κατασκευάστηκε το ρολόι της πόλης( Ένας τετράγωνος πύργος
ύψους 11 µέτρων). Το ρολόι είχε αρχικά αραβικούς αριθµούς και ήταν διακοσµηµένο
µε σµάλτο. 1779 µ.Χ. Γεννήθηκε στο Κοµπότι της Άρτας , ο πρωτεργάτης της Φιλικής Εταιρείας , Νικόλαος Σκουφάς. Στην Άρτα ,στο σπίτι
του άρχοντα Αθ.Λιδωρίκη, έζησε αρκετά χρόνια ,ο Μακρυγιάννης ο στρατηγός της
Επανάστασης του 1821. 1780 µ.Χ.

Γεννήθηκε στην Σκουληκαριά της
Άρτας ο Γεώργιος Καραισκάκης , που έπεσε
ηρωικώς µαχόµενος στην µάχη των Αθηνών το 1827. 1816 µ.Χ. Τον Μάιο ξέσπασε
µεγάλη πανούκλα, χάθηκε το ένα τρίτο του πληθυσµού της Άρτας, περίπου 3000
ψυχές. 1822 µ.Χ.

 Η µάχη
του Πέτα και η θυσία των φιλελλήνων. 1881 µ.Χ. 24 Ιουνίου , απελευθέρωση
της Άρτας . Έγινε η τελευταία επιδιόρθωση του γεφυριού της Άρτας. 1882 µ.Χ. Οι
αγρότες της Άρτας πρόδροµοι του Αγροτικού Κινήµατος στην Ελλάδα . Πρώτη σοβαρή
σύγκρουση τσιφλικάδων και κολλήγων , χωρίς νεκρούς (30 χρόνια πριν τα αιµατηρά
γεγονότα του Θεσσαλικού Κιλελέρ). 1943 µ.Χ. Στις 16 Αυγούστου στο Κοµµένο της Άρτας, οι Γερµανοί σκότωσαν
317 αµάχους και κάψανε το χωριό .

Πηγές: Σ. Ξενόπουλος, I.
Τσούτσινος , ∆. Καρατζένης , Κ. Στρατής, Ε. Γαρουφαλιάς , Η. Μπάκος , Κ.
Τσιλιγιάννης , Ι. Παπακώστας , Γ. Νάκος , Κ. Γιαννέλος , Σ. Παππάς , Α.
Ορλάνδος. Ν.Μ. Νίκολ , Ν. Χάµοντ , Φ. Πούκεβιλ , Χ.Φ. Μάγερ , Μ. Περάνθης , X.
Tζουβάρα , Γ. Παχύ , N. Nτασκαγιάννης.